Koji su uzroci gubitka kose?
Kulturna važnost kose
Kosa je oduvek igrala važnu ulogu u slici čoveka, sa dubokim simboličkim značenjima koja se provlače kroz različita razdoblja i kulture: od davnina kosa predstavlja vrlo značajan element ličnosti i sastavni je deo lepote, šarma i zavođenja.
Potpuno prirodna biološka pojava
Svi mi imamo uglavnom između 100 000 i 150 000 dlaka kose na vlasištu. Kosa se neprekidno obnavlja u uzastopnim ciklusima rasta, mirovanja, ispadanja i ponovnog rasta, a obično gubimo između 50 i 100 vlasi dnevno. To je sasvim normalno i najčešće ne uzrokuje stanjivanje kose jer promena tih ciklusa kod ljudi nije sinhrona (svaka dlaka je u drugoj fazi), što znači da je naše vlasište uvek prekriveno kosom. Dakle, pojedinačni ciklusi folikula koji su nezavisni jedan od drugog sprečavaju masovni gubitak kose. Međutim, u nekim situacijama može doći do povećanja gubitka kose. Uzrok te pojave su poremećaji u ciklusu rasta kose, upalna stanja koja oštećuju folikule dlake ili nasledne ili stečene abnormalnosti u pigmentima kose.
Životni ciklus kose
Tipični ciklus rasta kose može trajati otprilike 2 do 6 godina, a sastoji se od četiri različite faze. Na trajanje ciklusa utiču starost i patologija i širok spektar prehrambenih i hormonalnih faktora. Prva je poznata kao anagena faza ili faza rasta u kojoj kosa izrasta iz folikula ili korena ispod kože. Određuje dužinu naše kose i traje nekoliko godina (obično 2 – 4 godine kod muškaraca i 3 – 6 godina kod žena). Tokom anagene faze kosa naraste oko 1 cm svakih 28 dana, a u toj fazi može istovremeno biti do čak 90 % folikula dlaka. Sledeća je katagena, odnosno prelazna faza, koja traje oko 2 do 3 nedelje i zahvata 1 – 2 % svih vlasi. Tokom katagene faze kosa prestaje da raste; odvaja se od krvnih sudova koji je snabdevaju i dermalne papile u kojoj se nalaze ćelije koje stvaraju nove vlasi. Nakon toga dolazi telogena faza ili faza mirovanja: traje oko 3 meseca i u toj fazi stara kosa miruje, dok nova započinje fazu rasta. Oko 10 – 15 % vlasi nalazi se u toj fazi. Kako nove vlasi rastu ispod telogenih folikula, tako postupno guraju stare folikule prema površini, koji potom ispadaju. Egzogena faza ili faza ispadanja je poslednja faza u životnom ciklusu kose tokom koje starije vlasi ispadaju sa vlasišta, a zamenjuju ih nove vlasi.
Različiti oblici gubitka kose:
Telogeni efluvijum (privremeni gubitak kose) karakteriše iznenadan i značajan gubitak kose koji je rezultat preranog ulaska kose u telogenu fazu. Javlja se otprilike tri meseca nakon događaja koji ga izazivaju, što uključuje sledeće:
- stres (teška febrilna bolest, emocionalni stres, ozbiljne povrede, teški hirurški zahvati, teški porođaji, krvarenja, izgladnjivanje i brze dijete)
- postporođajni period: period nakon porođaja; ponovno uspostavljanje ravnoteže hormona (posebno smanjenje nivoa estrogena) aktivira telogenu fazu u kojoj dolazi do značajnog gubitka kose
- promene godišnjih doba: istraživanje pokazuje porast broja vlasi u telogenoj fazi u razdobljima od marta do aprila i od septembra do oktobra, koja čine vrhunac godišnjih doba, a poznata su i kao prolećni i jesenji telogeni efluvijum
- izlaganje zagađenju
- nedostatak hranjivih sastojaka (anemija uzrokovana nedostatkom gvožđa, acrodermatitis enteropathica, stečeni nedostatak cinka i neuhranjenost)
- endokrini poremećaji (hipertireoza i hipotireoza)
- ozbiljni problemi sa kožom koji utiču na vlasište
- gubitak kose izazvan lekovima: uglavnom zbog hemoterapeutika, ali ponekad uzroci mogu biti i neke vrste lekova kao što su antidepresivi, antikonvulzivi i beta-blokatori. Međutim, kod otprilike trećine ljudi koje pogađa telogeni efluvijum nije pronađen uzročnik ove pojave. Trajanje bolesti kraće je od šest meseci kod akutnog telogenog efluvijuma, dok kod hroničnog stanja traje i duže od šest meseci. Akutni telogeni efluvijum jednako pogađa sve starosne grupe i pripadnike oba pola, dok se hronično stanje bez jasnog i iznenadnog uzroka javlja kod uglavnom zdravih žena u dobi između 30 i 60 godina.
Alopecija (trajni gubitak kose) uključuje sledeća stanja:
- androgena alopecija: nasledni i najčešći oblik gubitka kose kod muškaraca i žena. Karakteriše je postupno nestajanje kose, a uzorci gubitka kose razlikuju se u zavisnosti od pola. Kod muškaraca je prisutno stanjivanje kose u čeonoj, slepoočnoj i temenoj zoni vlasišta ili potpuni gubitak sa ostacima kose na potiljku i rubovima slepoočne zone. Može se pojaviti u bilo kom dobu nakon puberteta i napredovati tokom narednih godina ili decenija. Žene, s druge strane, obično doživljavaju postepeno i difuzno stanjivanje vlasi na celom vlasištu (što retko dovodi do ćelavosti), a započinje na srednjem delu čela (teme), ali ne utiče na kosu na rubu čela. Obično je primete za vreme menopauze, ali taj oblik gubitka kose može se javiti bilo kada nakon puberteta. Prikazi: Napredovanje androgene alopecije kod muškaraca Folikuli koji se nalaze na vrhu vlasišta najčešće pokreću značajan gubitak kose Prikaz: Napredovanje androgene alopecije kod žena Veća je verovatnost da će folikuli oko središnjeg dela vlasišta pokrenuti gubitak kose
- hirzutizam: uglavnom se povezuje sa hiperandrogenemijom, iako polovina žena sa blagim simptomima ima normalne razine androgena. Najčešći uzrok hirzutizma je sindrom policističnih jajnika. Karakterizira ga prisutnost prekomerne količine terminalnih dlaka u područjima koja zavise od androgenih hormona kod žena: na licu, prsima, trbuhu, gornjem delu bedara i areolama. Hirzutizam može, a i ne mora biti povezan sa aknama i androgenom alopecijom.
- alopecia areata: autoimuna bolest koja se javlja iznenada i uzrokuje gubitak kose u pramenovima kod dece i odraslih. Ta bolest može dovesti do gubitka svih dlaka na telu, uključujući obrve i trepavice, što rezultira potpunom ćelavošću (alopecia totalis). Pacijenti mogu doći u fazu remisije (ali i spontano bez lečenja), a bolest se može pojaviti i samo jednom tokom života ili se može iznova vraćati.
- cikatrijalna alopecija (poznata i kao ožiljkasta alopecija): uzrokuju je određeni retki poremećaji koji uništavaju folikule dlake i zamenjuju ih ožiljkastim tkivom (kosa se ne obnavlja na tim ožilkastim područjima). Ti poremećaji se mogu javiti u bilo kom dobu, a pogađaju i muškarce i žene. Gubitak kose može započeti tako sporo da simptomi nisu primetni. Međutim, kosa može iznenada da opada, dok drugi simptomi uključuju jak svrab, oticanje i prisutnost crvenih ili belih lezija na temenu koje mogu nalikovati osipu.
- trihotilomanija: poremećaj u kojem osoba čupa vlastitu kosu i ne može se zaustaviti, što rezultira gubitkom kose na vlasištu ili na drugim delovima tela. Najčešće se javlja kod dece, a kosa ponovno izraste ako se takvo ponašanje zaustavi. Međutim, ako se čupanje nastavi duži niz godina, može doći do trajnog gubitka kose.
- senescentna alopecija ili stanjivanje povezano sa starenjem: opisuje se kao trajno difuzno stanjivanje kose na celom vlasištu bez povećane folikularne minijaturizacije kod pacijenata u 50-ima i bez porodične istorije ćelavljenja. Taj progresivni gubitak kose takođe karakteriše skraćivanje anagene faze, smanjeni opseg anagene i telogene faze, slabljenje kose i negativan efekat na njeno zdravlje.
Faza rasta kose (anagena faza) skraćuje se sa 3 – 4 godine na razdoblje kraće od godinu dana. Faza mirovanja (telogena faza) se produžuje, a vlasi koje otpadnu ređe se zamenjuju novim vlasima. Broj vlasi u telogenoj fazi takođe se povećava i njihov udeo prelazi 20 %. Folikuli dlake ne učvršćuju se tako duboko u dermis i postaju manji, a nove vlasi su kraće. S godinama kosa takođe gubi svoju pigmentaciju i postaje bela. Bele vlasi su slabije od pigmentisane kose i njihova poroznost je nešto veća, dok je njihova mehanička otpornost smanjena. Takođe su osetljivije na spoljašnje štetne uticaje, posebno UV zrake.
Izvor: Rezultati su dobijeni epidemiološkim istraživanjem koje je sprovela istraživačka grupa društva L’Oréal pomoću metode SU.VI.MAX (Supplémentation en VItamines et Minéraux AntioXydants).
Za više informacija obratite se svom dermatologu koji može obaviti klinički i trihoskopski pregled (dermoskopiju vlasišta) ili može zatražiti trihogram (analizu ispadanja dlaka), analizu krvi i po potrebi biopsiju.
Scalp & hair
Clinic